အဲဟ္ေလ့ဘိုက္(သ) (အလိုင္းဟစ္စလာမ္ အဗ္နာ) သတင္းဌာနာ
၂၀၂၀ ႏိုဝင္ဘာ ၂၀ရက္ေန႔က ေဆာ္ဒီမွာဖမ္းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ တ႐ုတ္ဝီဂါမြတ္စလင္ႏွစ္ဦးရဲ႕ အေျခအေနကို ေဆာ္ဒီအာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ခ်က္ျခင္းရွင္းရွင္းလင္းလင္းေဖာ္ျပဖို႔နဲ႔ သူတို႔ကိုဖမ္းဆီးရတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းေတြကို ရွင္းလင္းေဖာ္ျပသင့္ေၾကာင္း လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕က ေျပာၾကားလိုက္ပါတယ္။ ေဆာ္ဒီအာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ဒီအမ်ိဳးသားႏွစ္ဦးကို တရားလက္လြတ္ဖမ္းဆီးမႈေတြ ႏွိပ္စက္မႈအႏၲရာယ္ေတြရွိႏိုင္တဲ့ တ႐ုတ္ဆီအတင္းအဓၶမျပန္ပို႔တာမ်ိဳးမလုပ္သင့္ေၾကာင္း အဖြဲ႕ကတိုက္တြန္းထားပါတယ္။
ဒီဖမ္းဆီးမႈေတြဟာ ေဆာ္ဒီကဦးစီးက်င္းပတဲ့ ဂ်ီ၂၀ အစည္းအေဝးပြဲအႀကိဳေန႔မွာျဖစ္ပြားခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အစိုးရဆန႔္က်င္သူေတြ လူ႔အခြင့္အေရးတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြကို ေဆာ္ဒီရဲ႕ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်တာေတြအပါအဝင္ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္ေတြေပၚမွာ ဆန႔္က်င္တိုက္ခိုက္မႈေတြ ယီမင္ကအရပ္သားေတြအေပၚ ဥပေဒမဲ့တိုက္ခိုက္မႈေတြ နဲ႔ ေဆာ္ဒီဂ်ာနယ္လစ္ခါရႈိဂီကိုသတ္ျဖတ္မႈေတြစတဲ့ အေရးကိစၥေတြအဆုံးသတ္ဖို႔ ဂ်ီ၂၀ အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႔ ေဆာ္ဒီကိုဖိအားေပးသြားဖို႔ ဒီမတိုင္ခင္တုန္းကလည္း လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕က တိုက္တြန္းေျပာၾကားေနခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဂ်ီ၂၀စည္းေဝးပြဲလက္ခံက်င္းပမႈကေန လူသိရွင္ၾကားအျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့သေဘာထားေတြ ရရွိဖို႔ ေဆာ္ဒီရဲ႕ရည္႐ြယ္ႀကိဳးပမ္းမႈေတြဟာ ဝီဂါမြတ္စလင္ေတြကို ဖိႏွိပ္မႈေတြရွိေနတဲ့ တ႐ုတ္ဆီအတင္းအဓၶမျပန္ပို႔တာမ်ိဳးလုပ္မယ္ဆိုရင္ ဒီအေျခအေနအမ်ားႀကီးထိခိုက္သြားေစမွာျဖစ္ေၾကာင္း လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕ရဲ႕ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းဒါ႐ိုက္တာ ဂ်ိဳးစေတာ့ခ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ “ထိန္းသိမ္းခံထားရတဲ့ဝီဂါမြတ္စလင္ေတြရဲ႕အေျခအေနဘယ္လိုရွိတယ္ဆိုတာနဲ႔ ဘာေၾကာင့္ဖမ္းဆီးခဲ့လဲဆို တာ ေဆာ္ဒီအာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေဖာ္ျပသင့္ပါတယ္” လို႔သူကဆက္လက္ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေဆာ္ဒီအာဏာပိုင္ေတြက ဝီဂါမြတ္စလင္ဘာသာေရးပညာရွင္ ဟမ္ဒုလႅာအဗၺဒူဝါလီ ၅၂ႏွစ္ကို သူ႔မိတ္ေဆြ ႏူရ္မီမက္႐ိုဇီနဲ႔အတူ ႏိုဝင္ဘာ၂၀ရက္ေန႔က မကၠာၿမိဳ႕မွာဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခဲ့တာျဖစ္ေၾကာင္း ေဆာ္ဒီကဝီဂါမြတ္စလင္အသိုင္းအဝန္းနဲ႔ အဆက္ဆံရွိသူ ဝီဂါတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ အဗၺဒူဝါလီအာယြဗ္က လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕ကို ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ႐ိုဇီဟာ မိသားစုဝင္တစ္ဦးနဲ႔အဆက္အသြယ္ရခဲ့ၿပီး သူတို႔ကို ေဂ်ဒက္ဟ္ၿမိဳ႕ရဲ႕ ဘူ႐ိုင္မန္ အက်ဥ္းေထာင္မွာဖမ္းဆီးထားေၾကာင္းနဲ႔ အႏၲရာယ္ရွိေနတယ္လို႔ ေျပာၾကားခဲ့တယ္လို႔ အာယြတ္ဗ္ကျပန္ေျပာျပပါတယ္။ သူတို႔ႏွစ္ဦးစလုံးဟာ တူရကီမွာေနထိုင္ သူေတြျဖစ္ပါတယ္။
အဗၺဒူဝါလီဟာ ဘာသာေရးဝတ္ျပဳမႈခရီးစဥ္အေနနဲ႔ ေဆာ္ဒီကို ေဖေဖၚဝါရီတုန္းကေရာက္ရွိလာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဇင္က်န္းျပည္နယ္က ဝီဂါေတြနဲ႔မြတ္စလင္ေတြ ရဲ႕အေျခအေနေတြအတြက္ ဆုေတာင္းေပးဖို႔နဲ႔ တ႐ုတ္က်ဴးေက်ာ္သူေတြကို လက္နက္ကိုင္ၿပီးတြန္းလွန္ၾကဖို႔ တိုက္တြန္းေျပာဆိုခဲ့ၿပီးကတည္းက ပုန္းေနခဲ့ရတာျဖစ္ေၾကာင္း သတင္းအရင္းအျမစ္ေတြကဆိုပါတယ္။ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြက သူ႔ကိုဖမ္းဆီးျပန္ပို႔ဖို႔ ေဆာ္ဒီကိုေတာင္းဆိုမွာကို ေၾကာက္ေနေၾကာင္း အဗၺဒူဝါလီက Middle East Eye ကို ႏိုဝင္ဘာ အေစာပိုင္းတုန္းကေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ အဗၺဒူဝါလီရဲ႕ တ႐ုတ္ပတ္စ္ပို႔ တူရကီမွာေနထိုင္ေၾကာင္းကတ္ နဲ႔ ေဆာ္ဒီဗီဇာအခ်က္အလက္ေတြကိုပါ Middle East Eye သတင္းဌာနကေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
၂၀၁၉ ေဖေဖၚဝါရီမွာ ေဆာ္ဒီအိမ္ေရွ႕စံမင္းသားမိုဟာမက္ဘင္ဆလ္မန္ တ႐ုတ္ကိုသြားေရာက္တဲ့ခရီးစဥ္မွာ ဇင္းက်န္းျပည္နယ္အေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး တ႐ုတ္အစိုးရရဲ႕ေပၚလစီေတြကိုကန႔္ကြက္ခဲ့ျခင္းမရွိခဲ့ပါဘူး။ “အၾကမ္းဖက္ဝါဒကိုႏွိမ္နင္းေရး ႏိုင္ငံလုံၿခဳံေရးအတြက္အစြန္းေရာက္ဝါဒႏွိမ္နင္းမႈေတြအေပၚမွာ တ႐ုတ္ရဲ႕လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ေလးစားသလို အားေပးေထာက္ခံပါတယ္ လို႔အိမ္ေရွ႕စံမင္းသား ေျပာဆိုခဲ့တဲ့စကားကို ကိုးကားၿပီး တ႐ုတ္ရဲ႕စင္ဟြာသတင္း ဌာနကေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ တရားလက္လြတ္ဖမ္းဆီးမႈေတြ ႏွိပ္စက္မႈေတြ နဲ႔ လြတ္လပ္တဲ့တရားေရးမရွိတဲ့ တ႐ုတ္ရဲ႕မွတ္တမ္းေတြေၾကာင့္ သူတို႔ႏွစ္ဦးကိုျပန္ပို႔လိုက္ရင္ အဗၺဒူဝါလီနဲ႔ ႏူရ္မီမက္တို႔ ႏွိပ္စက္ခံရႏိုင္တဲ့အႏၲရာယ္ေတြရွိေနပါတယ္။
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းမႈဆိုင္ရာဥပေဒေအာက္မွာ ႏွိပ္စက္မႈေတြကိုဆန႔္က်င္ထားသလို ေဆာ္ဒီအေနနဲ႔ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းထားသူေတြကို ဖိႏွိပ္ခံရမႈေတြ ႏွိပ္စက္ခံရမႈေတြနဲ႔ တစ္ျခားဆိုး႐ြားတဲ့လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈအႏၲရာယ္ရွိႏိုင္တဲ့ ေနရာကို အတင္းအဓၶမျပန္ပို႔ပိုင္ခြင့္မရွိပါဘူး။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြအတြင္း ႏိုင္ငံတကာဥပေဒေတြကိုခ်ိဳးေဖာက္ၿပီး ဝီဂါေတြအတင္းအဓၶျပန္ပို႔ခံရတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြလည္းရွိခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၇ခုႏွစ္ ဇူလိုင္မွာ အီဂ်စ္က ဝီဂါ ၆၂ဦးကိုထိန္းသိမ္းခဲ့ၿပီး ၁၂ဦးကိုတ႐ုတ္ျပည္ျပန္ပို႔ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၅ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္မွာ ထိုင္းက ဝီဂါမြတ္စလင္ ၂၂၀ဦးကို တ႐ုတ္ျပည္ျပန္ပို႔ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၂ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာမွာ မေလးရွားက ဝီဂါမြတ္စလင္ ၆ဦးကို တ႐ုတ္ျပည္ျပန္ပို႔ခဲ့ပါတယ္။ ျပန္ပို႔ခံရတဲ့သူေတြဘယ္ေနရာေရာက္ေနလဲဆိုတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕က ထိုင္း မေလးရွား ဒါမွမဟုတ္ တ႐ုတ္အစိုးရဆီကေန ေနာက္ထပ္သတင္းအခ်က္ေတြရရွိခဲ့ျခင္းမရွိပါဘူး။
“တ႐ုတ္ရဲ႕အဖိႏွိပ္ခံဝီဂါမြတ္စလင္အေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး မိုဟာမက္ဘင္ဆလ္မန္ရဲ႕ သိသာတဲ့အားေပးေထာက္ခံမႈေတြနဲ႔တင္ေတာ္ေတာ္ဆိုးေနပါၿပီ သူ႔အစိုးရအေနနဲ႔ကေတာ့ ဝီဂါမြတ္စလင္ေတြကို တရားလြတ္ဖမ္းဆီးမႈေတြ ႏွိပ္စက္မႈအႏၲရာယ္ေတြရွိတဲ့ေနရာ ျပန္ပို႔ၿပီးတိုက္႐ိုက္အခန္းက႑ကပါဝင္တာမ်ိဳး မလုပ္သင့္ပါဘူး” လို႔စေတာ့ခ္ကေျပာၾကား ခဲ့ပါတယ္။
Hrw.org သတင္းဌာနပါ “Saudi Arabia: Clarify Status of Uyghur Detainees” အမည္ျဖင့္ေဖာ္ျပထားသည့္ သတင္းကိုေညာင္နီ႐ြက္(Myanmar Muslim Media) ကျမန္မာဘာသာသို႔ဆီေလ်ာ္ေအာင္ျပန္ဆိုသည္။
******************************************
END / 251