႐ႈပ္ေထြးသည့္ ယာဥ္ေၾကာေတြၾကားမွာ ျဖတ္သန္းသြားေနစဥ္မွာပင္ ပန္႔ခ္ေရာ့ခ္ ဂီတသမားတို႔၏ ကိုယ္ဟန္အမူအရာက အၿငိမ္မေနဘဲ လႈပ္လႈပ္ရွားရွား ျဖစ္ေနသည္။ သူတို႔၏ ပန္းေရာင္ဆံပင္ပံုစံ တခုထဲေၾကာင့္တင္ မဟုတ္ပါ၊ သားေရ ဂ်ာကင္မ်ား သို႔မဟုတ္ အ႐ိုးေခါင္းပံု ေဆးမင္ေၾကာင္မ်ားေၾကာင့္လည္း ဒီ အသက္၂၀ ၀န္းက်င္ လူငယ္ေလးေတြက ၾကမ္းတမ္းသည့္ ပံု ေပါက္ေနသည္။ သို႔ေသာ္ သူတို႔က မြတ္ဆလင္ ဆန္႔ က်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီး ေတြ ပါ၀င္ေနျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာႏိုင္ငံက အျခားသူေတြ ႏႈတ္ ဆိတ္ေနခ်ိန္မွာ ကန္႔ကြက္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖာ္ ေျပာခ်င္ေနၾကသည္။
“သူတို႔က ဘုန္းႀကီး အစစ္ေတြဆိုရင္ က်ေနာ္ၿငိမ္ေနလိုက္မွာေပါ့၊ ဒါေပမယ့္ ဟုတ္မွ မဟုတ္တာ” ဟု Rebel Riot အဖြဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ အဆိုေတာ္ ေက်ာ္ေက်ာ္ ကေျပာေနစဥ္ တီး၀ိုင္းမွ ဒရမ္တီးသူက ဘာသာေရးအယူသီးမႈ ႏွင့္ “၉၆၉” ဟု သိ ၾကသည့္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈအေၾကာင္းေရးစပ္ထားသည့္ သီခ်င္းသစ္ ကို ဆူဆူညံညံတီးခတ္ေနသည္။ “သူတို႔က အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒီေတြ၊ ဖက္ဆစ္ေတြ။ ဒီအေၾကာင္းကို ဘယ္သူမွ မၾကားခ်င္ၾကဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဒါက အမွန္ပဲ”ဟု သူက ဆိုသည္။
အယူသီး ဘုန္းႀကီးမ်ားက မြတ္ဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ေရွ႕တန္းက ပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ လူဦးေရ သန္း ၆၀ ရွိေသာႏိုင္ငံတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္က အမ်ားစုျဖစ္ၿပီး ထိုအထဲမွ အနည္းငယ္ကသာ ၎တို႔ကို ကန္႔ကြက္ စကားေျပာဖို႔ ဆႏၵရွိခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာမ်ားက ဗုဒၶဘာသာကို အေရးပါသည့္ အစိတ္အပိုင္းတခုအျဖစ္ သေဘာထားၾကၿပီး ဘုန္းႀကီးမ်ားကိုလည္း လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတြင္ အထူးအေလးအျမတ္ျပဳရမည့္သူမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည့္ အတြက္ အမ်ားက ေ၀ဖန္ေျပာဆိုျခင္း မျပဳခဲ့ၾကပါ။ အျခားသူမ်ားကလည္း မြတ္ဆလင္မ်ားကို သူတို႔၏ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ အစဥ္အလာမ်ားကို ၿခိမ္းေျခာက္ေနသည့္ အျပင္လူမ်ားအျဖစ္သေဘာထားၿပီး ရွင္းရွင္းလင္းလင္းပင္ ဆန္႔က်င္ျငင္းပယ္ ၾကသည္။
တိတ္ဆိတ္ၿငိမ္သက္ေနျခင္းသည္ လူစုလူေ၀းျဖင့္ ဗလီမ်ားကို ၿဖိဳဖ်က္ျခင္း၊ မြတ္ဆလင္မ်ား၏ ေနာက္ကို ညာသံေပး၍ အမဲ လိုက္သလို လိုက္ၿပီး ခ်ိန္းႀကိဳးမ်ား၊ သတၱဳပိုက္မ်ားႏွင့္ မေသမခ်င္း ႐ိုက္သတ္ျခင္း အစရွိသည္တို႔ႏွင့္ ထပ္တူထပ္မွ် အႏၲရာယ္ ႀကီးသည္ဟု အေမရိကန္ အေျခစိုက္ Anti-Defamation League မွ ႏိုင္ငံတကာေရးရာ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး Michael Salberg ကေျပာသည္။
“အဲဒီမွာ ျပႆနာရွိတာက တရားခံေတြမဟုတ္ဘူး၊ ေဘးကရပ္ၾကည့္ေနတဲ့သူေတြ” ဟု သူက ဂ်ာမဏီႏို္င္ငံ တြင္ ဂ်ဴးမ်ား ကို အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ သတ္ျဖတ္ျခင္းႏွင့္ ရ၀မ္ဒါႏိုင္ငံမွ မ်ိဳးျဖဳတ္ သတ္ျဖတ္ျခင္းမ်ားကို အလြယ္တကူ ျဖစ္ေပၚေစခဲ့ေသာ အေျခအေနမ်ားကို ရည္ညႊန္းရင္း ေျပာသည္။
ရက္စက္ၾကမ္းတမ္းေသာ ရာစုႏွစ္၀က္ၾကာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၿပီးဆံုးသြားၿပီး လြန္ခဲ့ေသာ ၂ ႏွစ္ခန္႔က အမည္ခံ အရပ္သား အစိုးရ အာဏာရရွိလာၿပီးေနာက္ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္မွ လႊတ္ေပး ျခင္း၊ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာစုေ၀းခြင့္ကို ပိတ္ပင္ထားမႈမ်ားကို ေျဖေလ်ာ့ေပးျခင္းႏွင့္ စိစစ္ေရး ကို႐ုပ္သိမ္း၍ မီဒီယာမ်ားကို လြတ္ လပ္ခြင့္ေပးျခင္း အစရွိေသာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့သည္။
ထိုနည္းတူ ၾသဇာအရွိန္အ၀ါႀကီးၿပီး ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈကို ေထာက္ခံေပးေနသည့္ ဦး၀ီရသူ အပါအ၀င္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား သည္လည္း လြတ္လပ္စြာ ေျပာေဟာစည္း႐ံုးခြင့္ ရရွိခဲ့သည္။ ဦး၀ီရသူက ျမန္မာႏိုင္ငံတလႊားတြင္ လြန္းျပန္သြားရင္း မြတ္ဆလင္ပိုင္ ဆိုင္မ်ားကို သပိတ္ေမွာက္ရန္၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ မြတ္ဆလင္အမ်ိဳးသားမ်ား လက္ထပ္ျခင္းကို တားျမစ္ပိတ္ပင္ရန္ႏွင့္ မြတ္ဆလင္တို႔၏ ျမင့္မားေသာ ကေလးေမြးဖြားမႈႏႈန္းေၾကာင့္ လက္ရွိ ၄ ရာခိုင္ႏႈန္းသာရွိေသာ မြတ္ဆလင္ လူဦးေရသည္ ေနာင္အခါတြင္ လူမ်ားစုအျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိသြားႏိုင္ေၾကာင္း သတိေပးျခင္းမ်ား ကို ေဟာေျပာစည္း႐ံုးရင္း ေထာက္ခံသူမ်ားလည္း တိုးပြားလာသည္။
“က်ေနာ္ တကယ္ေျပာႏိုင္တာကေတာ့ လူေတြ အေနနဲ႔ ဗုဒၶဘုရားေဟာၾကားဆံုးမခဲ့တာေတြကို ျပန္ၾကည့္သင့္ပါတယ္၊ ၿပီးရင္ ဘုရားက ဘာကိုဆိုလိုခဲ့တာလဲလို႔ ကိုယ့္ဖာသာ ကိုယ္ျပန္ေမးပါ” ဟု ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ေက်ာ္ၾကားေသာ ပန္႔ခ္ေရာ့ခ္ ေတးဂီတ ၀ိုင္းျဖစ္သည့္ No U Turn မွ ဦးေဆာင္သူ အသက္ ၂၇ ႏွစ္အရြယ္ရွိ ရဲေငြစိုးက ေျပာသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ ႐ုိဟင္ဂ်ာ မြတ္ဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး အဓိက႐ုဏ္းမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီးေနာက္တြင္ “လူသားစစ္ပြဲမ်ား” အမည္ရသည့္ သီခ်င္း တပုဒ္ကို သူ ေရးသားခဲ့သည္။ “က်ေနာ္ ၿမိဳ႕ထဲမွာ ေလွ်ာက္သြားတဲ့ အခါ ၉၆၉ အေၾကာင္း၊ မြတ္ဆလင္ကို မုန္းတဲ့ အေၾကာင္း၊ မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ေနတဲ့အေၾကာင္း ေျပာေနတာေတြ ၾကားရေနရတယ္။ ဒါေတြ မျဖစ္သင့္ပါဘူး”ဟုလည္း သူက ေျပာသည္။
အမုန္းပြားေစသည့္ အေျပာအဆိုမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက ဦး၀ီရသူကဲ့သို႔ေသာ သူမ်ားကို တံု႔ျပန္ရန္ အေကာင္းဆံုး နည္းလမ္းမွာ အလယ္အလတ္က်သည့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား၏ စကားကို နားေထာင္ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကသည္။
သို႔ေသာ္လည္း လက္တဆုပ္စာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားႏွင့္ အရပ္ဖက္လႈပ္ရွားသူမ်ားသာလွ်င္ ဘာသာေပါင္းစံု ေဆြးေႏြးေျပာဆိုျခင္းႏွင့္ ခ်စ္ၾကည္ေရးတို႕တြင္ ပါဝင္လႈပ္ရွားၾကျပီး က်န္သူမ်ားမွာ ဆိတ္ဆိတ္ေနခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အလုပ္လုပ္ေနေသာ အေနာက္တိုင္းသားမ်ားသည္ အျခားေနရာမ်ားတြင္ တိုးတက္ေသာ အျမင္ရွိသည့္ ျမန္မာမ်ားက ဘာသာေရး အဓိက႐ုဏ္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ စကားစပ္မိသည့္ အခါတိုင္း ဘုန္းႀကီးမ်ားဖက္မွ မသိမသာ ကာကြယ္ေျပာဆိုျခင္း သို႔မဟုတ္ ႏႈတ္ပိတ္ေနျခင္းမ်ား ျပဳတတ္ၾက၍ မၾကာခဏဆိုသလို အံ့အားသင့္ၾကရသည္။
“ဒါဟာ လံုးလံုးလ်ားလ်ား ႐ူးသြပ္မႈဆိုတာ သူတို႔ထဲက ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သိၾကတာ ေသခ်ာပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း မေျပာရဲၾကဘူး” ဟု ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စာအုပ္အေျမာက္အမ်ားေရးသားခဲ့သည့္ ဆြီဒင္ ဂ်ာနယ္လစ္ Bertil Lintner ကေျပာသည္။ “တကယ္လို႔ ေျပာလိုက္မယ္ဆိုရင္ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒီေတြ၊ ဘာသာေရး တယူသန္ေတြက မြတ္ဆလင္ကို ေထာက္ခံတဲ့သူလို႔ စြပ္စြဲၿပီး တိုက္ခိုက္တာခံရလိမ့္မယ္” ဟုလည္း သူက ဆက္ေျပာ သည္။
အသက္ ၂၀ အရြယ္ရွိ နံရံေဆးမႈတ္ ပန္းခ်ီသမား အာကာေက်ာ္၏ မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္းမ်ားထဲတြင္ မြတ္ဆလင္ ဂီတ သမားမ်ား၊ ဒီေဂ်မ်ား ပါ၀င္သည္။ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ကျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ပဋိပကၡမ်ားက သူတို႔၏ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံမႈ အသိုင္း အ၀ိုင္းကို ထိခိုက္ပ်က္စီးေစသျဖင့္ အလြန္စိတ္ပ်က္ခဲ့မိေၾကာင္း သူကေျပာျပသည္။
အာကာေက်ာ္ႏွင့္ အျခားဘာသာ၀င္မ်ား စုေပါင္း၍ စည္းလံုးညီညြတ္မႈကို ေဖာ္ျပေသာ ဂီတဗြီဒီယို တခုဖန္တီးခဲ့ရာတြင္ “ဘာမွမပူပါပါနဲ႔၊ အနည္းဆံုး ငါတို႔ေတြၾကားမွာေတာ့၊ အားလံုး အဆင္ေျပသြားပါလိမ့္မယ္ ” ဟု ထည့္သြင္းစပ္ဆိုခဲ့ သည္။
သို႔ေသာ္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ နံရံမ်ားေပၚရွိ ၉၆၉ သေကၤတမ်ားႏွင့္ စတစ္ကာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ သူ၏ သေဘာထား ကို ေမးျမန္းသည့္အခါ “အဲဒီကိစၥက ႐ႈပ္ေထြးပါတယ္။ ဒီတခုနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ပရိသတ္ေနရာမွာ ေနတာပဲ ေကာင္းမယ္လို႔ က်ေနာ္ ထင္ပါတယ္” ဟု အာကာေက်ာ္က ေျပာသည္။
ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏွင့္ အျခားႏိုင္ငံမ်ားက ႀကိဳဆိုခဲ့ၾကေသာ သမၼတဦးသိန္းစိန္က တိုင္းမ္ မဂၢဇင္း၏ မ်က္ႏွာဖံုးတြင္ ဦး၀ီရသူ၏ ႐ုပ္ပံုကိုေဖာ္ျပၿပီး “ဗုဒၶဘာသာ၏ အၾကမ္းဖက္မႈ မ်က္ႏွာစာ” ဟု ေရးသားခဲ