ေခါင္းစဥ္က တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ရဲ႕ အေပါင္းအေဖာ္မ်ားအေပၚ ရွီအာတုိ႔ရဲ႕အျမင္အေၾကာင္း ျဖစ္ပါ တယ္။ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ပတ္ သက္ၿပီး ကုရ္အာန္က်မ္းျမတ္ပါ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္နဲ႔ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ) တုိ႔ရဲ႕ အေပါင္းအေဖာ္မ်ားအေပၚထားတဲ့ အေတြးအျမင္ကုိ ေလ့လာမွာျဖစ္ပါတယ္။ဒီလုိေလ့လာရာမွာ စြႏၷီ ညီေနာင္ မ်ားရဲ႕ယံုၾကည္စိတ္ခ်အားထားရ တဲ့ ေရွးအယူ အဆ အေရးအသားမ်ားကုိလည္း ကုိးကားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
နိဒါန္း ရွီအာဘာသာ၀င္မ်ားအေနနဲ႔ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ရဲ႕ အေပါင္းအေဖာ္မ်ားအေပၚ ထူးျခားတဲ့ ထင္ ျမင္ခ်က္မ ရွိပါဘူး။ ယံုၾကည္စိတ္ခ်အားထားရတဲ့ ႐ုိးရာေျပာင္းလဲမႈအေပၚ အေျခခံၿပီး ျပန္ဆုိထားတဲ့ ျပန္ဆုိ ခ်က္မ်ားအရ အခ်ိဳ႕မွာ တ မန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ရဲ႕ ကြဲျပားတဲ့အေပါင္းအေဖာ္မ်ားနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အခန္းသတ္ တင္ျပခ်က္မ်ားမွာ ကြဲလြဲမႈအ ခ်ိဳ႕ေတြ႕ရပါ တယ္။စဥ္းစားရမွာက ဘယ္အယူအဆေတြက ယံုၾကည္စိတ္ခ် ရၿပီး ဘယ္အယူအဆေတြက အျငင္းပြားစရာရွိ လဲဆုိ တာေတြျဖစ္ပါတယ္။ဒီယူဆခ်က္ေတြကုိ ေဖာ္ျပမွာ ျဖစ္ ပါတယ္။ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ရဲ႕ အေပါင္းအေဖာ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ရွီအာဘာသာ၀င္အျမင္အရ သံုးပိုင္း ခဲြျခား ၿပီး စဥ္းစားပါတယ္။ ပထမအုပ္စုက အလႅာဟ္၊ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)တုိ႔အေပၚယံုံၾကည္ၿပီး အစၥလာမ္ အတြက္ ေပးႏုိင္ သမွ်ကုိ ေပးဆပ္ သူ တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ဒီအုပ္စုကအျမင့္ဆံုးျဖစ္တဲ့အျပင္ တမန္ေတာ္ (ဆြ)လုိ အပ္တဲ့ အကူအညီမွန္သမွ်ေပးေနၿပီး တ မန္ေတာ္(ဆြ)ရဲ႕ ထာ၀ရအတူရွိေနသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ တုိ႔ေတြဟာ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ကုိ အစဥ္႐ုိေသေလးစားၿပီး တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ဟာ တစ္ခါတစ္ရံ အဓိ ပၸာယ္မဲ့ စကားေတြေျပာတတ္တယ္လုိ႔ ယူဆတတ္တဲ့ အုပ္စုအတြင္းကလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ဒီပုဂၢိဳလ္မ်ိဳး ေတြ အလြန္ရွားပါးပါတယ္။အထင္ကရရွိတဲ့ ဒီပုဂၢိဳလ္ေတြကေတာ့၊ အလီအိဘ္ေနအ ဘီတာ လစ္(ဘ္) (အ.စ)၊ အဘူဇရ္ဂဖ္ဖာရီ၊ ဆလ္မာန္ဖာရ္စီ၊ မစ္(က္)ဒါးတ္၊ အမၼာရ္အိဘ္ေနယာစိရ္၊ ဂ်ာဘိရ္အိဘ္ေန အန္စာရီ စသည္တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယအုပ္စုက၊ မြစ္လင္မ္မ်ားျဖစ္ေပမယ့္ လုပ္ရပ္ေတြက စစ္မွန္႐ုိးေျဖာင့္မႈမရွိတ့ဲသူေတြ ျဖစ္ပါ တယ္။ တတိယအုပ္စုက တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ အစၥလာမ္အယူ၀ါဒကုိ စြန္႔လႊတ္သူ သုိ႔ မဟုတ္ အလႅာဟ္ အရွင္ျမတ္နဲ႔ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)တုိ႔ကုိ မယံုေတာ့သူတုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္အလက္ ေတြကုိ အလ္ဘူခါရီရဲ႕ မွတ္တမ္း တင္ခ်က္ေတြမွာ ေတြ႕ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအုပ္စု၀င္ေတြက အစပထမ မွာေတာ့ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္လာၾကၿပီး၊ မြစ္ လင္မ္မ်ားအျဖစ္ ေရာေထြးေနလာခဲ့ၾကပါတယ္။ အကယ္ စင္စစ္သူတုိ႔ဟာ လိမ္ညာဟန္ေဆာင္သူေတြ သာျဖစ္ပါ တယ္။ ပမာအားျဖင့္ အဘူဆြဖ္ယာန္နဲ႔ သူ႔သား မုအာ ၀ီယာ၊ ေျမးျဖစ္တဲ့ ယဇီးဒ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရင္ခံျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ယဇီးဒ္ေျပာတာက “ဟာရွင္မၼီေတြဟာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လွည့္စားအသံုးခ်ခဲ့တယ္။ ဘာေဟာၾကားခ်က္မွလည္း မ တင္ ျပခဲ့ ဘူး၊ တကယ္ေတာ့ မွန္ကန္တဲ့ ဘာပုိ႔ခ်ခ်က္မွလည္း လက္ခံရရွိတာမဟုတ္ဘူး” ဆိုတဲ့စကား ျဖစ္ပါ တယ္။ စြႏၷီကုိးကားခ်က္အရ။ History of -Tabari, Arabic ,13 ,page 2174 Tadhkirat Chawas, Fibt Ibnal- Jawgi of Hanafi, P.261
ဟာရွင္မၼီဆုိတာ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ရဲ႕ လူမ်ိဳးစုတစ္စုျဖစ္ပါတယ္။ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ဟာ လိမ္ညာသူတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး တမန္ေတာ္အစစ္အမွန္လည္းမဟုတ္ဘူးဆုိတဲ့ ျပက္ရယ္ၿပဳတ့ဲစကားကုိ ရည္ရြယ္ ခ်က္ရွိရွိနဲ႔ လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အခ်ဳပ္ အျခာအာဏာဆိုတာ မကၠာၿမိဳ႕အပါအ၀င္ ေဒသအားလံုးကုိ ထိန္းသိမ္း ဖုိ႔ (စစ္မွန္မြန္ျမတ္တဲ့ အစၥလာမ့္ပုိ႔ခ်ခ်က္နဲ႔)ျဖစ္ၿပီး တမန္ေတာ္မုိဟမၼဒ္(ဆြ)ဟာ ေရြးခ်ယ္ေစလႊတ္ျခင္းခံရတဲ့ တမန္ေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္ ယဇီးဒ္က ဘာပုိ႔ခ်ခ်က္မွ မရွိသလုိ ဘာသတင္းစကားမွလည္း မရွိဘူးလုိ႔ ထင္ျမင္ယူဆေနပါတယ္။ ဒါက အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္၊ အစၥလာမ္သာသနာနဲ႔ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)အေပၚ ထားတဲ့ သူ႔သေဘာထားျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔အေဖ မုအာ၀ီယာနဲ႔ အဖုိးျဖစ္သူ အဘူဆြဖ္ယာန္ တုိ႔ကလည္း ထူး မျခားနား ျဖစ္ပါတယ္။ (အြန္ေမယဒ္)တုိ႔ သိမ္းပုိက္ၿပီး အြစ္မာန္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ကာလအစပုိင္းမွာ အဘူ ဆြဖ္ ယာန္ေျပာခဲ့တဲ့ စကားက (အုိ-အြမ္ေမယဒ္)၊ ျပည္သူျပည္သားအေပါင္းတုိ႔၊ ဒီပုိင္နက္ႀကီး သင္တုိ႔လက္၀ယ္ေရာက္လာပါၿပီ။ ကေလး ငယ္ေတြ ေဘာ္ လံုးနဲ႔ေဆာ့ကစားသလုိ သင္တုိ႔လည္း ဒီပုိင္နက္ကုိ ကစားႏုိင္ၾကပါၿပီ။ ထို႔ျပင္ မိမိ မ်ိဳးႏြယ္စုအ တြင္း လက္ဆင့္ ကမ္းေျပာင္း လြဲႏုိင္ၿပီလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်ႏၷတ္ရွိလား ဂ်ဟႏၷမ္ရွိလား ကၽြႏု္ပ္တုိ႔မသိေပမဲ့ ဒၤပုိင္နက္ႀကီး လက္၀ယ္ရွိေနတာကေတာ့ အမွန္ပါပဲ လို႔ေျပာခဲ့ပါတယ္။ စြႏၷီကုိးကားခ်က္ - Al-Istiab by Ibn Abd al-Barr V4. P-1679 - Sharh Ibn Abil Hadith V9 p-53 ရဲ႕ေနာက္ဆံုးစာေၾကာင္းမွာေဖာ္ျပထားတာက သူ႔ကုိယ္သူ အမည္ တပ္ၿပီး က်ိန္တြယ္ ကာ အဘူဆြဖ္ယာန္ေျပာတာက ဆ၀ါးဘ္မရွိသလုိ ဂိုနာလည္းမရွိ၊ ဂ်ႏၷတ္မရွိသလုိ ဂ်ဟႏၷမ္လည္း မရွိ၊ ျပန္လည္ ရွင္ျပန္ ထရမယ့္ေန႔မရွိသလုိ ေကယာမတ္လည္းမရွိဘူးလို႔ ေျပာခဲ့ေၾကာင္း ေဖာ္ ျပထားပါတယ္။ အဘူဆြဖ္ယာန္က အုိဟြဒ္ကုိသြားခဲ့ၿပီး အုိဟြဒ္စစ္ပြဲမွာ ရွဟီးဒ္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ တမန္ေတာ္ျမတ္(ဆြ)ရဲ႕ ဘႀကီးေတာ္ဟမ္ဇာရဲ႕ အုတ္ ဂူကုိ ေျခေထာက္နဲ႔ကန္ခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ပါးစပ္ကလည္း“ ယာ အဘူ-သင္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔နဲ႔ ဆန္႔က်င္တိုက္ခုိက္ခဲ့ တဲ့ႏုိင္ငံ ဟာ ေနာက္ဆံုး ကၽြႏု္ပ္တုိ႔လက္ထဲကုိ ေရာက္ခဲ့ရၿပီ မဟုတ္ လား”လုိ ေျပာခဲ့ပါေသးတယ္။