အင္မတန္ေက်ာ္ၾကားေသာဟဒီးစ္ေတာ္တစ္ပါးျဖစ္သည့္ဟဒီးစ္ေစစ ကာလိုင္းအားဟဒီးစ္ပါရဂူမ်ားအေနျဖင့္မိမိတို႔၏ က်မ္းဂန္မ်ား၌ပံုစံႏွစ္မ်ိဳးျဖင့္ တင္ျပထားပါသည္။မလြဲမေသြ၎ပံုစံႏွစ္ခုအနက္မွတစ္ခုသာလွ်င္မွန္ကန္ေပမည္။ပံုစံႏွစ္မ်ိဳးသည္ကား။
الف:''کتاب اللّہ و عترتی أهل بیتی''
ب:''کتاب اللّہ وسنتی''
======================================================
တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီးမိုဟမၼဒ္(ဆြ)ထံမွဆင့္ျပန္ထားေသာဟဒီးစ္အမွန္၊ စိတ္အခ်ရဆံုးပံုစံသည္ကား (اهل بیتی )ျဖစ္ပါသည္။((اهل بیتی ဆိုသည့္စကားစု ကိုမသံုးထားဘဲ၊(سنتی) ကိုသံုးစဲြထားေသာ ရီဝါယတ္သည္မွန္ကန္ေၾကာင္းခိုင္ လံုေသာစနဒ္အေထာက္အထားမရွိ ၍မမွန္ကန္ေခ်။
اهل بیتی ဆိုသည့္စကားစုအတြက္သာမွန္ကန္ေသာအေထာက္အထားအျပည့္
အဝရွိပါသည္။
اهل بیتی အတြက္စနဒ္အေထာက္အထား
ဤစကားစုအားႀကီးမားေသာဟဒီးစ္ပါရဂူႏွစ္ပါးမွတင္ျပထားပါသည္။
၁။ဂ်နာေဗမြတ္စလင္သည္မိမိ၏က်မ္းစဟီးမြတ္စလင္၌ဂ်နာေဗဇိုက္ဗင္အရ္ ကမ္းထံမွဆင့္ဆိုသည္မွာ-
တစ္ေန႔၌တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး(ဆြ)သည္မကၠာဟ္ႏွင့္မဒီနာေရႊၿမိဳ႕ေတာ္အၾကားရွိဂဒီးရ္ဟုအမည္တြင္ေသာေရအိုင္ေဘး၌ခြသ္ဗာမိန္႔ေတာ္မူခဲ့ေလ၏။ ခြသ္ဗာ၌အလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္အားခ်ီးမြမ္းေထာမနာမႈျပဳၿပီးေနာက္လူထုအားဆံုးမဩဝါဒဆိုေလ၏။ၿပီးေနာက္ဤသို႔မိန္႔ေလ၏။
''ألاٰ أیّہاالناس ، فاِنما أنا بشر یوشک أن یأتی رسول ربی فأجیب وأنا تارک فیکم الثقلین. أولھما کتاب اللّہ فیه الھدی والنور ، فخذوا کتاب اللہ واستمسکوا به ، فحث علی کتاب اللّہ ورغب فیه ثم قال: وأھل بیتی اُذکرکم اللّہ فی أھل بیتی . اُذکرکم اللّہ فی أھل بیتی . اُذکرکم اللّہ فی أھل بیتی .''
အဓိပၸာယ္။။အိုလူထုအေပါင္းတို႔-ဧကန္မုခ်ကၽြႏ္ုပ္သည္လူသားတစ္ဦးပင္ျဖစ္ ေပသည္။မ်ားမၾကာမွီအလႅာဟ္အရွင္ျမတ္၏အေစတမန္ကၽြႏ္ုပ္ထံေရာက္လာေပမည္။ကၽြႏ္ုပ္တို႔အေနျဖင့္၎၏ဖိတ္ေခၚမႈ (သတင္းကို)ပို႔ခ်ရေပမည္။
ကၽြန္ေတာ္အေနျဖင့္အသင္တို႔အားတန္ဖိုးႀကီးမားေသာအရာႏွစ္ခုကို ထားခဲ့ေပမည္။တစ္ခုသည္ကားအလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္၏က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္ျဖစ္ပါသည္။၎က်မ္းဂန္အတြင္းလမ္းညႊန္ျပသမႈႏွင့္ႏူးရ္ပါရွိသည္။ အလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္၏က်မ္းဂန္ကိုဆုပ္ကိုင္ထားပါေလ။ၿမဲၿမံစြာဆုပ္ကိုင္ ထားပါေလ။ထို႔ေနာက္တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး(ဆြ)သည္အလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္၏က်မ္းဂန္အေပၚ လက္ေတြ႔အေကာင္အထည္ေဖၚရန္တိုက္တြန္းခဲ့ၿပီးေနာက္၊ ဆက္လက္၍မိန္႔ေတာ္မူသည္မွာ-
ဒုတိယသည္ကားကၽြႏ္ုပ္၏အဟ္ေလဘိုက္(အ.စ)ျဖစ္ေပသည္။ အလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္အားအဟ္ေလဘိုက္(အ.စ)ႏွင့္စပ္လ်ဥ္းၿပီးတမ္းတသိရေပမည္။ဤဝါက်အားသံုး ႀကိမ္၊သံုးခါထပ္၍မိန္႔ေတာ္မူခဲ့ေပသည္။
ဤစာသားကိုဂ်နာေဗဒါရ္မီအေနျဖင့္လည္းမိမိ၏က်မ္း(سنن ) ၌တင္ျပထားပါ သည္။
အထက္ပါသာဓကႏွစ္ခု၏စနဒ္အေထာက္အထားမ်ားသည္ေနမင္း၏အလင္းေရာင္ပမာထင္ရွားေနၿပီး၊ အျပစ္အနာအဆာေသးေသးေလးမွ်ပင္မရွိဟုမလြဲမေသြ၊ေျပာႏိုင္ေပ သည္။(ဟဒီးစ္ပညာကၽြမ္းက်င္သူတုိင္းသိေပသည္။)
၂။ဂ်နာေဗေသရ္မီဇီအေနျဖင့္ဤစာသား و عترتی اهل بیتی အားတင္ျပ ထားပါသည္။ဟဒီးစ္၏စာသားမွာဤကဲ့သို႔ျဖစ္ေပသည္။
''اِنّ تارک فیکم ما اِن تمسکتم به لن تضلوا
بعدی ، أحدھما أعظم من الاخر : کتاب اللّہ
حبل ممدود من السماء اِلی الأرض و عترتی
أھل بیتی ، لن یفترقا حتی یردا علّیَ الحوض
فانظروا کیف تخلفونی فیها''
ကၽြႏု္ပ္အေနျဖင့္အသင္တို႔အားအရာႏွစ္ခုအားအမာနသ္အျဖစ္ထားေပမည္။၎အရာႏွစ္ခုအားၿမဲၿမံစြာဆုပ္ကိုင္ထားသမွ်ကာလပတ္လံုး၊ လံုးဝဥႆုန္လမ္းလဲြ၊လမ္းမွားမည္မဟုတ္ေခ်။တစ္ခုသည္အျခားတစ္ခုထက္ပို၍ႀကီးက်ယ္ ျမင့္ျမတ္ေပသည္။မိုးေကာင္းကင္မွေျမျပင္ဘက္ သို႔တြဲထားေသာရဟ္မသ္၏ႀကိဳးေတာ္အလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္၏က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္ျဖစ္ေပသည္။ ေနာက္တစ္ခုသည္ကားကၽြႏ္ုပ္၏အိမ္ေတာ္သူ၊အိမ္ေတာ္သားမ်ားျဖစ္ပါသည္။ဤအရာႏွစ္ခုသည္တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုမည္သည့္အခါမွ်ကြဲကြာၾကမည္မဟုတ္ သည့္အျပင္ကၽြႏ္ုပ္ႏွင့္လာေရာက္၍ေကာင္စဲရ္ေရကန္ေတာ္၌လာဆံုၾကေပ မည္။အသင္တို႔သည္(အြန္မသ္သားမ်ားသည္ကၽြႏ္ုပ္မရွိသည့္ေနာက္ပိုင္း၎ အရာႏွစ္ခုႏွင့္ မည္ကဲ့သို႔ျပဳမူဆက္ခံခဲ့ေၾကာင္းကၽြႏ္ုပ္အေနျဖင့္ၾကည့္႐ႈရမည္ျဖစ္ပါသည္။
စဟီးက်မ္းျပဳစုသူမြတ္စလင္ႏွင့္စိုနန္က်မ္းျပဳစုသူေသရ္ေမဇီးတို႔ျဖစ္ပါ သည္။၎တို႔ ႏွစ္ဦးအေနျဖင့္ اهل بیت ဆိုသည့္စကားစုကိုသာအေလးေပး ထားၾကေပသည္။ဤသို႔ျဖင့္ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ဆိုလိုခ်က္အတြက္အေထာက္အထားအျဖစ္ျပရန္လံုေလာက္ေပသည္။
ႏွစ္ဦးစလံုး(မြတ္စလင္၊ေသရ္ေမဇီး)၏စနဒ္မ်ားသည္အင္မတန္ျပည့္စံု ခိုင္လံုစိတ္ခ်ရေသာ၊အေထာက္အထား(စနဒ္)မ်ားျဖစ္ၿပီး၊အထူးသီးသန္႔စိတ္ခ်ထားေသာအေထာက္အထားျဖင့္
သတ္မွတ္ထားၿပီးျဖစ္ေပရာ၊ဆက္လက္၍ ေဆြးေႏြးတင္ျပေျပာဆိုရန္ပင္မလိုအပ္ေတာ့ေခ်။
(سننتی )စကားစုအတြက္အေထာက္အထားစနဒ္
اهل بیتی စကားစုေနရာ၌ سنتی ဟုလာရွိေသာရီဝါယတ္သည္ مجهول ဟဒီးစ္ေတာ္ျဖစ္ၿပီး၊အားနည္းေသာ(စိတ္မခ်ရေသာ)အေထာက္အထားကိုသုံးစြဲထားၿပီး၊အမဝီ(ဗနီအိုမိုင္ယာမင္းဆိုး၊မင္းညစ္မ်ား) လက္ထက္၌လုပ္ႀကံထား ေသာဟဒီးစ္ျဖစ္ေပသည္။
မွတ္ခ်က္။။ مجهول ဆိုသည္မွာ- ရီဝါယတ္ကိုဆင့္ျပန္ထားေသာသူမ်ားကိုအ တိအက်မသိရ ျခင္းကိုဆိုလိုျခင္းျဖစ္ပါသည္။(ျမန္မာဘာသာျပန္)
၁။ဟာကင္မ္ေမနီရွာဘူရီးအေနျဖင့္မိမိ၏က်မ္း(မြတ္စသေရခ်္)၌ေအာက္ပါအ ေထာက္အထား (စနဒ္)မ်ားျဖင့္ေရးသားသီကံုးထားပါသည္။
''عباس بن أبی أویس'' عن ''أبی أویس'' عن ''ثور بن زیدالدیلمی''عن ''عکرمه'' عن ''ابن عباس'' قال رسول اللّہ :''یا أیّھا الناس اِنّی قد ترکت فیکم ، اِن اعتصمتم به فلن تضلوا أبداً کتاب اللّہ و سنة نبیه.''
အိုလူထုအေပါင္းတို႔အသင္တို႔အၾကားအရာႏွစ္ခုအားထားေပးခဲ့ပါ သည္။ထိုအရာႏွစ္ခုကိုစြဲၿမဲစြာဆုပ္ကိုင္ထားသမွ်ကာလပတ္လံုး၊လံုးဝဥႆုန္လမ္းလြဲ၊လမ္းမွားမည္မဟုတ္ေခ်။တစ္ခုသည္ ကားက်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္ ျဖစ္ၿပီး၊ က်န္တစ္ခုသည္ကားတမန္ေတာ္ ျမတ္၏စြႏၷတ္ေတာ္ျဖစ္ေပသည္။
ဤစကားစု၏ရီဝါယတ္တင္ျပသူႏွစ္ဦးမွသားႏွင့္အေဖျဖစ္ၿပီးစနဒ္အ ေထာက္အထားေလာကအတြက္( آفت )ျပႆနာျဖစ္ေသာ ဒုကၡတစ္ခုျဖစ္ေပ သည္။ထိုႏွစ္ဦးမွအစၥမာအီးဗင္အဗီးအိုဝိုက္စ္တို႔ျဖစ္ေပသည္။သားအဖႏွစ္ဦးစလံုးသည္စိတ္ခ်ရသူမ်ား မဟုတ္သည့္အျပင္၊လိမ္လည္မုသားဆိုသူမ်ား၊ဟဒီးစ္အတုျပဳလုပ္သူမ်ားအျဖစ္တင္ျပျခင္းခံထားရသူမ်ား ျဖစ္ေပသည္။
၎တို႔ႏွစ္ဦးႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍အိုလမာေယေရဂ်ာ၏အျမင္
ေအလ္ေမေရဂ်ာ(ဟဒီးစ္ဆင့္ဆိုသူမ်ားကိုမွန္မမွန္စစ္ေဆးရေသာပညာရပ္)၏သုေတသီတစ္ခုျဖစ္ေသာ ဟာေဖြစ္မဇီးအေနျဖင့္မိမိက်မ္း( ( تهذیب الکمال ၌အစၥမာအီးႏွင့္၎၏အေဖႏွင့္ပက္သက္ၿပီးတင္ျပထားသည္မွာ-
ယာဟ္သားဗင္မိုအီး(န)(ႀကီးမားေသာထိပ္တန္းအိုလမာေယေရဂ်ာမွတစ္ပါး) ေျပာၾကား သည္ကား-အဘူအိုဝိုက္စ္ႏွင့္၎၏သားတို႔သည္အားနည္းသူ မ်ားျဖစ္ၾကေပသည္။ဆက္လက္၍ယာဟ္သားဗင္မိုအီး(န)မွတင္ျပသည္မွာ-ဤသူႏွစ္ေယာက္စလံုးသည္ဟဒီးစ္သူခိုးမ်ားျဖစ္ၾကေပသည္။အဗ္ေနမိုအီး(န)ဆက္လက္၍အဘူအိုဝိုက္စ္၏သားႏွင့္ပက္သက္ၿပီး ဤကဲ့သို႔တင္ျပထားသည္မွာ-၎အား ယံုၾကည္ရန္ဆိုသည္မွာမျဖစ္ႏိုင္ေခ်။
ေနစာအီးအေနျဖင့္လည္းအဘူအိုဗုိက္၏သားႏွင့္ပက္သက္ၿပီးေျပာၾကားသည္မွာ-၎သည္အားနည္းသူႏွင့္မယံုၾကည္၊စိတ္မခ်ရသူျဖစ္ေပသည္။အဘူ ကာစင္မ္လာေလကာအီးအေနျဖင့္ေျပာၾကားသည္မွာ-
ေနစာအီအေနျဖင့္၎(အဘူအိုဝိုက္စ္၏သား)ႏွင့္ပက္သက္ၿပီးဆန္႔က်င္ေရးသားထားရာ၊၎၏ဟဒီးစ္ကိုစြန္႔ပစ္ရန္အထိေရးသားထားေပသည္။ အဗ္ ေနအဒီး(အိုလမာေယ ေရဂ်ာမွအာလင္တစ္ပါး)ဆိုထားသည္မွာ-အဗ္ေနအဘီး အိုဝိုက္စ္အေနျဖင့္မိမိ၏အေမဘက္မွဦးေလးမာလစ္က္ထံမွမည္သူမွ်နားလည္လို႔မရႏိုင္ေသာ၊လက္မခံႏိုင္ေသာေၾကာင္ေတာင္ေတာင္ဟဒီးစ္မ်ား ကိုတင္ျပထားေပသည္။
အဗ္ေနဟဂ်ရ္အေနျဖင့္ فتح الباری ၏စကားဦး၌ေရးသားထားသည္ မွာ-အဗ္ေနအဘီးအိုဝိုက္စ္၏ဟဒီးစ္ကိုစံမွတ္ေက်ာက္အျဖစ္သတ္မွတ္လို႔မ ရေပ။အေၾကာင္းသည္ကားေနစာအီအေနျဖင့္၎ႏွင့္ပက္သက္ၿပီးကန္႔ကြက္ထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေပသည္။
ဟာေဖြစ္ဆရက္(သ)အဟ္မဒ္ဗင္စဒီးက္အေနျဖင့္ မိမိ၏က်မ္း (فتح الملک العلی ( ၌စလ္မာဗင္ရွာေဖဗ္မွတဆင့္ေရးသားထားသည္ကား-ကၽြန္ေတာ္(စလ္မာဗင္ရွာေယဗ္)အေနျဖင့္အစၥမာအီးဗင္အဘီးအိုဝိုက္စ္ ထံမွသူကိုယ္တိုင္ေျပာဆိုသည္ကိုနားေသာတဆင္ခဲ့ရသည္မွာ-မဒီနာၿမိဳ႕သူ၊ ၿမိဳ႕သားမ်ားအၾကားအေၾကာင္းအရာတစ္ခုႏွင့္ပက္သက္ၿပီးအကြဲ၊အလြဲျဖစ္ တိုင္းကၽြႏ္ုပ္(အစၥမာအီးဗင္အဘီးအိုဝိုက္စ္)အေနျဖင့္ဟဒီးစ္အတုကိုလုပ္ႀကံ ေပသည္။
သို႔ျဖစ္ပါ၍သား(အစၥမာအီးဗင္အဘီးအိုဝိုက္စ္)သည္ဟဒီးစ္အတုလုပ္ႀကံသူျဖစ္ၿပီး၊အဗ္ေနမိုအီးအေနျဖင့္၎အားလူလိမ္၊လူညာျဖစ္ေၾကာင္းဆိုထားေပသည္။
ဤဟဒီးစ္အားစဟီးမြတ္စလင္က်မ္း၊ေသရ္ေမဇီးက်မ္းႏွင့္အျခားစဟီး က်မ္းမ်ား၏က်မ္းတစ္က်မ္းအတြင္း၌ပင္မတင္ျပထားၾကေခ်။
အဘူအိုဝိုက္စ္ႏွင့္ပက္သက္ၿပီး၎၏ဟဒီးစ္ကိုေရးသားတင္ျပ၍ရေသာ္လည္းဟြဂ်္ဂ်သ္(စံမွတ္ေက်ာက္အျဖစ္အသံုးျပဳ၍မရေၾကာင္း၊ ၎ဟဒီးစ္သည္အေထာက္အထားခိုင္လံုၿပီးစိတ္ခ်ယံုၾကည္ရသည့္အဆင့္အထိမရွိ္ေၾကာင္းအဘူဟေသမ္အေနျဖင့္မိမိ၏က်မ္းجرح و تعدیل ၌ေရးသားထားေပသည္။
ထို႔အျပင္အဘူဟာေသမ္အေနျဖင့္အဗ္ေနမိုဘီး(န)ထံမွတဆင့္တင္ျပ သည္မွာ-အဘူအိုဝိုက္စ္သည္စိတ္ခ်ယံုၾကည္ရသူမဟုတ္ေခ်။ရီဝါယတ္ေတာ္ အေနျဖင့္၎သားထံမွစနဒ္အေထာက္အထားအျဖစ္တင္ျပမႈသည္လံုးဝ ဥႆုန္မမွန္ကန္ေၾကာင္းဆိုထားပါသည္။တင္ျပၿပီးျဖစ္ေသာဤဟဒီးစ္ေတာ္ သည္စစ္မွန္ေသာ၊စိတ္ခ်ရေသာရီဝါယတ္အရစစ္ၾကည့္လွ်င္ဆန္႔က်င္ဘက္ ျဖစ္ေနေၾကာင္းေတြ႔ရေပမည္။
စိတ္ဝင္စားဖြယ္အခ်က္သည္ကား-ဟဒီးစ္ကိုတင္ျပသူဆိုလိုသည္မွာ-ဟာေကမ္ေမေနရွာပူရီးကိုယ္တိုင္ဤဟဒီးစ္အားမမွန္ကန္ေသာဟဒီးစ္အျဖစ္အတည္ျပဳထားပါသည္။ထို႔အတြက္ေၾကာင့္ဤဟဒီးစ္၏စနဒ္အေထာက္အ ထားမ်ားကိုမွန္ကန္ေၾကာင္းမတင္ျပထားေပ။သို႔ေသာ္ဤဟဒီးစ္ေတာ္၏မွန္ ကန္မႈအတြက္အုပ္စုတစ္စုကိုေဖၚျပထားေပသည္။စနဒ္အေထာက္အထား သည္ကိုမမွန္ကန္ေၾကာင္း၊စိတ္ခ်ယံုၾကည္လိုမရေသာအခ်က္ကို(၎အုပ္စုအတြင္း)ေတြ႔ရေပသည္။
ဤအတြက္ေၾကာင့္ဟဒီးစ္ေတာ္အား၊(မွန္ကန္ေၾကာင္း၊ ေထာက္ခံေၾကာင္း)လုပ္ရာမျဖစ္ဘဲ၊မမွန္ကန္ေၾကာင္းျပဆိုရာေရာက္ေနေပ သည္။ဤအရာသည္၎(ဟာေကမ္ေမေနရွာပူရီး)၏အေျခအျမစ္မခိုင္လံုေသာအေထာက္အထားျဖစ္ေပသည္။
ရီဝါယတ္ سنتیအတြက္ဒုတိယအေထာက္အထား
ဟာေကမ္ေမေနရွာပူရီအေနျဖင့္( مرفوع )နည္းလမ္းျဖင့္အဘူဟိုရိန္ရာ ထံမွတဆင့္ တင္ျပသည္မွာ-
اِنی قد ترکت فیکم شیئین لن تضلوا بعدھما : کتاب اللّہ و سنتی و لن یفترقا حتی یردا علّی َالحوض
ဤဟဒီးစ္ေတာ္၏စကားစုမ်ားကိုေအာက္ပါအတိုင္းအေထာက္အထား ျဖင့္ေဖၚျပထားပါသည္။
''الضبی'' عن ''صالح بن موسیٰ الطلح'' عن ''عبدالعزیز بن رفیع'' عن ''أبی صالح'' عن ''أبی هریرہ''
ဤဟဒီးစ္သည္လည္းပထမအရင္ဟဒီးစ္ကဲ့သို႔ပင္(مجهول )ျဖစ္ေပသည္။ ဤဟဒီးစ္ေတာ္၌လာရွိေသာရဝီတစ္ေယာက္ျဖစ္သည့္(ဆာေလဗင္မူစာအလ္သြာလ္ဟီ)ႏွင့္ပက္သက္၍ႀကီးမားေသာ ထိပ္တန္းအိုလမာေရဂ်ာပညာရွင္မ်ား၏အျမင္ကိုေဖၚျပပါမည္။ယာအ္ယားဗင္မိုအီး(န)ေျပာၾကားသည္မွာ-ဆာေလ ဗင္မူစာအလ္သြာလ္ဟီသည္စိတ္ခ်ယံုၾကည္ရသူမဟုတ္ေခ်။အဘူဟာေသမ္ ရာကီး ေျပာၾကားသည္မွာ-၎ဟဒီးစ္သည္မမွန္ေသာဟ ဒီးစ္ႏွင့္စိတ္မခ်ရ ေသာဟဒီးစ္ျဖစ္ေပသည္။ထိုသူ(ဆာေလဗင္မူစာအလ္သြာလ္ဟီ)အေန ျဖင့္ေျမာက္မ်ားစြာေသာ၊စိတ္ခ်ယံုၾကည္ရေသာ ရီဝါယတ္တင္ျပသူမ်ားတင္ျပသည္ဟုဆိုကာလက္ခံလို႔မရေသာ၊မမွန္ကန္ေသာဟဒီးစ္မ်ားကိုတင္ျပထားေပသည္။
ေနစာအီအေနျဖင့္ေျပာၾကားသည္မွာ-၎၏ဟဒီးစ္ကိုေရးဖို႔မလိုအပ္ ေပ။အျခားတစ္ေနရာ၌၎ဟဒီးစ္ကိုေဘးခ်ိတ္ထားရမည္ဟုဆိုထားေလ သည္။
အဗ္ေနဟဂ်္အေနျဖင့္မိမိ၏က်မ္း تهذیب التهذیب ၌ေရးသားထားသည္မွာ-အဗ္ေနေဟဘန္အေနျဖင့္ေျပာၾကားသည္မွာ-ဆာေလအဗ္ေနမူဆာအား စိတ္ခ်ယံုၾကည္သူမ်ားအေနျဖင့္၊၎တို႔၏သိကၡာသမာဓိႏွင့္ဆန္႔က်င္ေသာ စကားမ်ားေျပာဆိုခဲ့သည္ဟုဆိုထား၏။အဆံုး၌ေျပာၾကားသည္မွာ-၎၏ဟဒီးစ္သည္စံမွတ္ေက်ာက္မဟုတ္ေၾကာင္းျဖစ္ေပသည္။
အဘူနအီးမ္ေျပာၾကားသည္မွာ- ၎၏ဟဒီးစ္ကိုေဘးခ်ိတ္ထားရန္၊ ၎အေနျဖင့္မမွန္ကန္ေသာဟဒီးစ္ကိုတင္ျပသူျဖစ္ေၾကာင္းျဖစ္ေပသည္။
ဆက္လက္၍အဗ္ေနဟဂ်္အေနျဖင့္မိမိက်မ္း( کاشف) ၌ေျပာၾကားသည္ မွာ-၎၏ဟဒီးစ္ကိုေဘးခ်ိတ္ထားဖို႔ျဖစ္ေပသည္။
ဇဲဟ္ဘီးအေနျဖင့္မိမိက်မ္း( تهذیب التهذیب) ၌ေျပာၾကားသည္မွာ-၎၏ ဟဒီးစ္သည္ မမွန္ကန္ေၾကာင္းျဖစ္ေပသည္။
မည္မွ်အထိပင္ဆိုရလွ်င္ဇဲဟ္ဘီးအေနျဖင့္မိမိက်မ္း(میزان الاعتدال) ၌ဤ ဟဒီးစ္ေတာ္ကိုတင္ျပသည္မွာ၎တင္ျပလာေသာဤဟဒီးစ္ေတာ္သည္မမွန္ကန္ေသာဟဒီးစ္ေတာ္မ်ားမွတစ္ခုျဖစ္ေပသည္။
وسنتی အတြက္တတိယအေထာက္အထား
အဗ္ေနအဗ္ဒြလ္ဘတ္ေရအေနျဖင့္မိမိ၏က်မ္း(تمهید ) ၌ဤဟဒီးစ္ ၏စကားစုအားေအာက္ေဖၚျပပါအေထာက္အထားမ်ားျဖင့္ေဖၚျပထားပါသည္။
''عبدالرحمان بن یحییٰ '' عن ''احمد بن سعید '' عن ''محمد بن ابراھیم الدبیلی'' عن ''علی بن زید الفرائضی'' عن ''الحنینی'' عن ''کثیر بن عبداللہ بن عمرو بن عوف'' عن ''أبیه'' عن ''جدہ''
ေအမာမ္ရွာေဖအီအေနျဖင့္ကဝီးဗင္အဗ္ဒြလႅာဟ္ႏွင့္ပက္သက္ၿပီးေျပာသည္မွာ-၎ သည္မုသားေျပာသူမ်ားအုပ္စုမွတစ္ေယာက္ျဖစ္ေပသည္။
အဘူသာဝတ္ဒ္အေနျဖင့္ေျပာၾကားသည္မွာ-၎သည္လိမ္ညာ၊မုသား ဆိုသူမ်ားထဲမွ တစ္ေယာက္ ျဖစ္ေပသည္။
အဗ္ေနေဟဘန္အေနျဖင့္ေျပာၾကားသည္မွာ-အဗ္ဒြလႅာဟ္ဗင္ကစီးရ္ အေနျဖင့္မိမိ၏ဖခင္ႏွင့္အဖိုးထံမွဟဒီးစ္ကိုဆင့္ျပန္တင္ျပေပသည္။၎ဟဒီးစ္မ်ားသည္လုပ္ႀကံမႈအေပၚ အေျခခံထားေသာဟဒီးစ္မ်ားသာျဖစ္ေပသည္။၎၏က်မ္းထဲမွရီဝါယတ္ႏွင့္အဗ္ဒြလႅာဟ္ဗင္ကစီးရ္ဆီမွရီဝါယတ္ကိုတင္ျပျခင္း သည္လံုးဝဥႆုန္ဟရမ္ျဖစ္ေပသည္။သို႔ေသာ္ေစာတကတက္သည့္အေနျဖင့္၊ ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္ျဖစ္ေၾကာင္းျပသသည့္အေနျဖင့္တင္ျပႏိုင္ေပသည္။
ေနစာအီႏွင့္ဒါရြတ္ကက္(သြ)နီတို႔ေျပာၾကားသည္မွာ-၎ဟဒီးစ္ကိုေဘး ခ်ိတ္ထား ပါေလ။လက္မခံပါ ႏွင့္။ေအမာမ္အဟ္မဒ္ဖြင့္ဆိုထားသည္ကား-၎၏ဟဒီးစ္သည္မမွန္ကန္ေပ။ထို႔အျပင္စိတ္ခ်ယံုၾကည္ရသူလည္းမဟုတ္ ေပ။အလ္ေနအိုအီးအေနျဖင့္လည္းဤအတိုင္းဆိုထားပါသည္။
အံ့ဩစရာသည္ကား-အဗ္ေနဟဂ်္အေနျဖင့္ التقریبက်မ္း၌ဘာသာျပန္ ရာဆြာေလဗင္မူစာကိုမမွန္ကန္ေသာဟဒီးစ္တင္ျပသူအျဖစ္ဆိုထားၿပီး၎အားလူလိမ္၊လူညာ၊မုသားဆို သူကိုဆိုထားသူမ်ားကိုအစြန္းေရာက္သူမ်ားဟုေရး သားထားေပသည္။
အမွန္တကယ္ၾကေတာ့-ႀကီးမားေသာထိပ္တန္းအိုလမာေရဂ်ာအေန ျဖင့္၎အားလူလိမ္၊လူညာ၊မုသားေျပာဆိုသူ၊ဟဒီးစ္အတုမ်ားလုပ္သူဟုဆို ထားသည္။
ဇဟ္ဘီးဆိုလွ်င္၎၏စကားမ်ားကိုအေျခအျမစ္မရွိ၊မမွန္ကန္ဟုဆိုထားေပ သည္။
အေထာက္အထားမရွိေသာတင္ျပမႈ၊ဆင့္ဆိုမႈ
မာလစ္က္အေနျဖင့္မိမိ၏က်မ္း(الموطا )၌ဤဟဒီးစ္ေတာ္အားအ ေထာက္အထား မရွိဘဲဆင့္ဆိုထားေၾကာင္း၊မိုရ္စာလ္ مرسلနည္းျဖင့္ဆင့္ ဆိုထားေၾကာင္း၊ဤကဲ့သို႔တင္ျပလာေသာဟဒီးစ္သည္တန္ဖိုးမရွိေၾကာင္း၊လူတိုင္းအသိပင္ဟုဆိုထားေလသည္။
ဤကဲ့သို႔ေလ့လာစူးစမ္းသံုးသပ္၍ဟဒီးစ္(و سنتی)သည္ဟဒီးစ္အတုျဖစ္ ေၾကာင္းဟဒီးစ္အားတင္ျပထားသူမ်ားသည္လူလိမ္၊လူညာ၊မုသားဆိုသူမ်ား ျဖစ္ၿပီး၊
အိုမိုင္ယာမင္းဆိုး၊မင္းညစ္၏အခစားမ်ားျဖစ္ေၾကာင္းထင္ထင္ရွားရွားသိျမင္ႏိုင္ေပသည္။မွန္ကန္ေသာဟဒီးစ္ وعترتی ေနရာ၌အစားထိုးၿပီးဟဒီးစ္အတု ျပဳလုပ္ထားျခင္းျဖစ္ေပသည္။
ဤေနရာ၌မက္စ္ဂ်စ္မ်ားရွိတရားေဟာဓမၼကထိကမ်ား၊ဘာသာေရး ေဟာၾကားသူမ်ား၊နမာဇ္ေရွ႕ေဆာင္ဆရာမ်ားအေနျဖင့္တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး (ဆြ)ဆီမွဆင့္ဆိုထားျခင္းမရွိေသာ၊ဤဟဒီးစ္ကိုစြန္႔လြတ္ဖို႔အေရးႀကီးလိုအပ္ ေပသည္။
ဤဟဒီးစ္ေနရာ၌ဟဒီးစ္အစစ္အမွန္ကိုလူထုကိုတင္ျပရေပမည္။မြတ္စလင္စဟီး က်မ္း၌ပါဝင္ေသာ (اھل بیتی) ႏွင့္ေသရ္မီးဇီး၌ပါဝင္ေသာ (وعترتی اهل بیتی )ပါေသာဟဒီးစ္ ေတာ္ကိုသာလွ်င္တင္ျပရေပမည္။
ထိုအျပင္ပညာရွာေဖြသူမ်ားအေနျဖင့္စစ္မွန္ေသာဟဒီးစ္အစစ္ႏွင့္အတုကိုခြဲျခားႏိုင္ ရန္အလို႔ငွာဟဒီးစ္ပညာရပ္ဆည္းပူးသင္ယူရန္လိုအပ္ေပသည္။
အဆံုး၌ကၽြန္ေတာ္တင္ျပလိုသည္မွာဟဒီးစ္ေတာ္၌တမန္ေတာ္ျမတ္ ႀကီး(ဆြ)၏ဆိုလိုခ်က္မွာ(اھل بیتی)သည္ကိုယ္ေတာ္၏အမ်ိဳးအႏြယ္အိမ္ ေတာ္သူ၊အိမ္ေတာ္သားပင္ျဖစ္ေပသည္။သာဓကအားျဖင့္ေအမာမ္အလီ (အ.စ)၊ဟဇရတ္(သ)ဖြာေသမာအ.စ)၊ေအမာမ္ဟစန္(အ.စ)၊ေအမာမ္ဟို စိုင္း(န)(အ.စ)၊တို႔ ျဖစ္ေပသည္။
အေၾကာင္းသည္ကားမြတ္စလင္အေနျဖင့္မိမိ၏စဟီးက်မ္း ႏွင့္ေသရ္ ေမဇီးအေနျဖင့္မိမိ၏စိုနန္က်မ္း တို႔၌ဟဇရတ္(သ)အာေအရွာသခင္မထံမွအထက္ပါပုဂၢိဳလ္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္းကိုဆင့္ဆိုထားေသာေၾကာင့္ျဖစ္ေပသည္။
نزلت ھذہ الآیة علیٰ النبی-صلی الله علیه(وآ له)وسلم ۖ .( اِنّما یریدُ اللّہُ لیذھبَ عَنْکم الرِجْسَ أھْلَ البیتِ و یُطِّھرکم تطھیراً)فی بیت أم سلمة فدعا النبی –صلی الله علیه(وآ له)وسلم ۖ فاطمة و حسناً و حسیناً فجللھم بکسائٍ و عَلیّ خلف ظهره فجلله بکساء ثم قال:اللهم هولاء اهل بیتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا.قالت ام سلمته:و انا معهم یا نبی الله؟قال:انت علی مکانک وانت الی الخیر
အာယတ္ေတာ္(အ)သခင္မႀကီးအြန္ေမစလ္မာအိမ္၌က်ေရာက္လာေပသည္။တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး(ဆြ)အေနျဖင့္၊ဟဇရတ္(သ)ဖြာေသမာအ.စ)၊ေအ မာမ္ဟစန္(အ.စ)၊ေအမာမ္ဟစိုင္း(န)(အ.စ)၊တို႔ကိုမိမိ၏ၿခံဳေစာင္ေအာက္၌ ထားေတာ္မူ၏။ထိုအခ်ိန္၌အလီ(အ.စ)သည္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္၏ေနာက္၌ရွိ၏။အလီ(အ.စ)ကိုပင္မိမိ၏ၿခံဳေစာင္ေအာက္သို႔ေခၚယူကာဤကဲ့သို႔ဆိုေလ၏။
အိုအလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္ဤသူမ်ားသည္ကၽြန္ေတာ္၏အႏြယ္ေတာ္မြန္အိမ္သူ၊အိမ္သားမ်ားျဖစ္ပါသည္။ မေကာင္းေသာအညစ္အေၾကးမ်ားကို၎တို႔ဆီမွကင္းေဝးေစၿပီး၊၎တို႔ကိုသန္႔ျပန္႔စင္ၾကယ္စြာထားေတာ္မူပါ။
အြန္ေမစလ္မာေလ်ာက္ထားသည္မွာ-အိုအလႅာဟ္၏တမန္ေတာ္ကၽြန္မ လည္းဤ အုပ္စု၌ပါဝင္ပါသလား? (ဆိုလိုသည္အာယတ္ေတာ္ရွိ(اھل بیت)ဆို သည့္စကားစု၌ကၽြန္မေရာပါဝင္ပါသနည္း?)ျဖစ္ေပသည္။
အေျဖေပးေတာ္မူသည္မွာသခင္မသည္မိမိ၏ေနရာ၌ပင္ေနပါေလ။(ၿခံဳေစာင္ ေအာက္မလာပါႏွင့္)ထို႔အျပင္ အသင္မသည္ေကာင္းျမတ္ေသာလမ္းစဥ္အေပၚ၌ရွိေနေသာသူမျဖစ္ေပသည္။
ဟဒီးစ္ေစစကာလိုင္း၏ဆိုလိုခ်က္အဓိပၸါယ္
တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး(ဆြ)အေနျဖင့္(عترت)အႏြယ္ေတာ္မြန္အားက်မ္း ေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္ႏွင့္ အတူထားေတာ္မူခဲ့ၿပီးႏွစ္ခုစလံုးကိုအလႅာဟ္ဟိုအရွင္ ျမတ္ဘက္မွစံမွတ္ေက်ာက္ျဖစ္ေၾကာင္း လူထုအၾကားတင္ျပရွင္းျပခဲ့ရာအႏွစ္ ခ်ဳပ္ကိုေျပာဆိုလိုရေပသည္။
(အႏွစ္ခ်ဳပ္သည္ကား)-
၁။က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္ကဲ့သို႔ပင္သာသနာ့အလုပ္ကိစၥမ်ား၌အဟ္ေလ ဘိုက္(အ.စ)၏ေျပာဆိုသြန္သင္မႈမ်ားသည္စံမွတ္ေက်ာက္ျဖစ္ေပသည္။အကီသာအပိုင္းမွစ၍ေဖက္ဟီအပို္င္းအထိအဟ္ေလဘိုက္(အ.စ)၏ေျပာဆိုသြန္ သင္မႈမ်ားကိုစြဲၿမဲစြာဆုပ္ကိုင္ထားဖို႔မလြဲ၊မေသြလိုအပ္ေပသည္။
အဟ္ေလဘိုက္(အ.စ)ဘက္သို႔ဦးတည္ဖို႔အေထာက္အထားသက္ေသရ ၿပီးေနာက္အျခားဘက္သို႔ဦးတည္ဖို႔လံုးဝမလုပ္သင့္ေခ်။တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး(ဆြ)သည္ဝဖာသ္ျဖစ္ၿပီးေနာက္ေခလာဖသ္ကိစၥ၊ အြန္မသ္ကိုပဲ့ျပင္ရမည္ျဖစ္ ေသာအစိုးရကိစၥမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍မြတ္စလင္လူထုအၾကားအုပ္စုႏွစ္စုျဖစ္သြားရေလသည္။
အုပ္စုတိုင္းသည္မိမိတို႔မွန္ကန္ေၾကာင္းျပရန္logicအေထာက္အထား သက္ေသရွိေပသည္။ဤကိစၥႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ကြဲလြဲမႈသေဘာထားမတူညီမႈရွိ ေသာျငားလည္းအဟ္ေလဘိုက္(အ.စ)၏ပညာအရည္အခ်င္း၊ အဆင့္အတန္း ႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍အကြဲအလြဲမရွိရန္လံုးဝလိုအပ္ ေပသည္။
အေၾကာင္းသည္ကား-ဟဒီးစ္ေစစကာလိုင္း၏မွန္ကန္မႈႏွင့္ပက္သက္၍ ကြဲလြဲမႈမရွိေသာေၾကာင့္ျဖစ္ေပသည္။ ဤဟဒီးစ္ေတာ္သည္အကီသာမ်ားႏွင့္ အဟ္ကမ္၌ကုရ္အာန္ႏွင့္အဟ္ေလဘိုက္(အ.စ)ဘက္သို႔ဦးတည္ျပဆိုထားေပသည္။
အကယ္၍မြတ္စလင္လူထုႀကီးအေနျဖင့္ဤဟဒီးစ္ေတာ္အေပၚလက္ ေတြ႔အသံုးခ်မည္ဆိုလွ်င္ကြဲလြဲမႈမ်ားသည္နည္းပါးလာၿပီး ၊စည္းလံုးမႈအေျခအ ေနမ်ားျပားလာေပမည္။
၂။က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္သည္အလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္၏ کلامျဖစ္သည္အ တြက္အမွားအယြင္းမ်ိဳးစံုမွကင္းရွင္းေလ၏။က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္အတြင္းအမွားအယြင္းရွိသည္ယူဆရန္မည္သူမွ်မျဖစ္ႏိုင္ေခ်။ အလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္ကိုယ္တိုင္ဤကဲ့သို႔မိန္႔ေတာ္မူထားေလ၏။
لا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَلا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ
အမွားအယြင္းသည္က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္ေရွ႕မွ၎၊ေနာက္မွ၎ ဝင္ေရာက္မစြက္ဖက္ႏိုင္ေခ်။ဤက်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္သည္ဆင္ျခင္တံု တရားႏွင့္ၿပီးျပည့္စံုေတာ္မူေသာခ်ီးမြမ္းေထာပနာမႈကိုခံယူထိုက္ေတာ္မူေသာ အလႅာဟ္ဟိုအရွင္ျမတ္ဘက္မွက်ေရာက္လာျခင္းျဖစ္ပါသည္။
အကယ္၍က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္သည္အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာအမွား၊အယြင္း၊အျပစ္မ်ား၌ကင္းစင္ေတာ္မူပါက၎ႏွင့္ အတူရွိေနေသာ(လံုးဝလက္စြဲထားဖို႔ဆိုထားျခင္းခံထားရေသာ)အဟ္ေလဘိုက္(အ.စ)သည္လည္းပဲအမိ်ဳးမ်ိဳးအမွား၊အယြင္း၊အျပစ္မ်ားမွကင္းစင္ေလ၏။
အေၾကာင္းသည္ကား-လမ္းမွား၊လမ္းလြဲသူတစ္ေယာက္ျဖစ္ေစ(သို႔)အမ်ားကို က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္ႏွင့္အတူတကြတြဲသံုးထားဖို႔ဆိုသည္မွာမျဖစ္ႏိုင္ေခ်။
ဤဟဒီးစ္ေတာ္သည္အဟ္ေလဘိုက္(အ.စ)၏သန္႔စင္၊သန္႔ျပန္႔မႈအမ်ိဳး မ်ိဳးေသာအျပစ္၊အနာ၊အဆာမ်ားမွကင္းလြတ္ေၾကာင္းသက္ေသခံေနေပသည္။အၾကင္သူတစ္ဦး၊တစ္ေယာက္သည္ မာစူမ္(ျဖစ္ခဲ့)ျဖစ္ေသာ္လည္းနဘီ၊ရစူလ္မဟုတ္ေၾကာင္းျဖစ္ႏိုင္ေပသည္။
ဟဇရတ္(သ)မရ္ယမ္သခင္မ(အ.စ)အားဤအာယတ္ေတာ္ျဖင့္မိန္႔ထားေလ၏။
وَإِذْ قَالَتِ الْمَلائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ
ဤအာယတ္ေတာ္အရဟဇရတ္(သ)မရ္ယမ္သခင္မ(အ.စ)သည္အျပစ္မ်ားမွကင္း စင္ေၾကာင္းသိရေသာ္လည္းနဘီမဟုတ္ေၾကာင္းပါသိရေလ၏။